VIDEO
หมวดวิชาประวัติศาสตร์ก่อตั้งและเปิดการเรียนการสอนวิชาโทประวัติศาสตร์ของคณะโบราณคดีมาเป็นเวลาเกือบ 40 ปีด้วยการพัฒนาหลักสูตรที่เริ่มจากการสอนวิชาประวัติศาสตร์ไทย สากลและเอเชีย และในช่วง 20 ปีหลังโดยเฉพาะช่วง 10 ปีที่ผ่านมานี้หมวดวิชาฯได้ปรับการเรียนการสอนมาเน้นประวัติศาสตร์ไทยและประวัติศาสตร์ท้องถิ่นมากขึ้น และเปิดหลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิตวิชาเอกสาขาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นขึ้นใน พ.ศ. 2559 ตลอดระยะเวลาสี่ทศวรรษหมวดวิชามีพัฒนาการและการเปลี่ยนแปลงมาโดยลำดับด้วยภารกิจทั้งการเรียนการสอน การศึกษาวิจัย การให้บริการทางวิชาการแก่ชุมชนและการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม
ทศวรรษแรก พ.ศ. 2520-2530 ยุคก่อร่าง
วิชาประวัติศาสตร์หลายรายวิชาที่เปิดสอนในคณะโบราณคดีช่วงก่อน พ.ศ. 2520 มี ผศ. พันธุ์ทิพย์ พันธุ์คำเป็นผู้สอนหลัก ต่อมาในปีการศึกษา 2521 มีการรับอาจารย์สุภาภรณ์ ตัณศลารักษ์ (จินดามณีโรจน์) เข้ามา จึงเปิดการเรียนการสอนวิชาโทประวัติศาสตร์ขึ้น โดยเปิดสอนประวัติศาสตร์ซึ่งแบ่งออกเป็น 4 กลุ่มวิชา ได้แก่ กลุ่มวิชาประวัติศาสตร์ไทย วิชาประวัติศาสตร์เอเชีย วิชาประวัติศาสตร์ตะวันออกกลาง และ วิชาประวัติศาสตร์ตะวันตก และต่อมา หมวดฯ รับอาจารย์พจนา ฤทธิรงค์ เข้ามาเป็นอาจารย์ด้วย
ในช่วงปลายทศวรรษแรกนี้คือราว พ.ศ. 2528- 2529 มหาวิทยาลัยศิลปากรนำโดยรองศาสตราจารย์อนุวิทย์ เจริญศุภกุลรองอธิการบดีในขณะนั้นสนับสนุนให้มีโครงการวิจัยภูมิภาคตะวันตกบริเวณลุ่มน้ำท่าจีนในลักษณะสหสาขาวิชา อาจารย์สุภาภรณ์ ตัณศลารักษ์ได้เข้าร่วมโครงการและนำเสนอการทำวิจัยประวัติศาสตร์สังคมของชุมชนในลุ่มน้ำท่าจีนนับเป็นงานวิจัยประวัติศาสตร์ท้องถิ่นเป็นชิ้นแรกของคณะโบราณคดีและของมหาวิทยาลัยศิลปากร ทำให้หมวดวิชาฯ เริ่มเห็น ความสำคัญของการศึกษาประวัติศาตร์ท้องถิ่นโดยเฉพาะเรื่องราวของชุมชนและท้องถิ่นมากขึ้น หมวดวิชาฯ จึงเพิ่มรายวิชาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น (ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นภูมิภาค) ในกลุ่มประวัติศาสตร์ไทย
ทศวรรษที่สอง พ.ศ. 2531-2540 ยุคแห่งการเข้าถึง
ในทศวรรษที่สองนี้หมวดวิชาฯ เพิ่มรายวิชาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น (ซึ่งเน้นการเรียนประวัติศาสตร์ท้องถิ่นแบบภูมิภาค คือ ภาคเหนือ ภาคใต้และภาคอีสาน) ในกลุ่มประวัติศาสตร์ไทย ถือเป็นการเปิดรายวิชานี้เป็นที่แรกในมหาวิทยาลัยศิลปากรและในประเทศก็ว่าได้ นอกจากนี้หมวดวิชาฯได้ตระหนักและนำความรู้ที่หลากหลายสาขาทั้งโบราณคดี ประวัติศาสตร์ศิลปะ ภาษาตะวันออกและมานุษยวิทยามาบูรณาการเปิดรายวิชาประวัติศาสตร์ไทยโบราณที่ศึกษาพัฒนาการดินแดนประเทศไทยทุกภาคก่อนพุทธศตวรรษที่ 20 ซึ่งระยะนั้นการเรียนการสอนเนื้อหาและลักษณะการเรียนเช่นรายวิชานี้ยังไม่มีในคณะโบราณคดี ในมหาวิทยาลัยและการเรียนการสอนประวัติศาสตร์ที่สถาบันอื่น ส่วนการเรียนการสอนรายวิชาอื่นๆในกลุ่มวิชาประวัติศาสตร์ไทย รายวิชาในกลุ่มวิชาประวัติศาสตร์เอเชีย วิชาประวัติศาสตร์ตะวันออกกลาง และ วิชาประวัติศาสตร์ตะวันตกยังคงมีเช่นเดิม
การเรียนการสอนในช่วงนี้เริ่มให้ความสำคัญกับการศึกษาจากประสบการณ์ตรงและการลงพื้นที่มากขึ้น โดยเฉพาะในรายวิชาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น
ทศวรรษที่สาม พ.ศ. 2541-2550 ยุคแห่งการปรับเปลี่ยน
ช่วงทศวรรษนี้เกิดกระแสความตื่นตัวเรื่องการศึกษาและการวิจัยท้องถิ่นขึ้นในสังคมไทยอย่างเห็นได้ชัด ในช่วงนี้หมวดวิชาฯ ดำเนินการปรับปรุงหลักสูตร (หลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต คณะโบราณคดี ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2546) โดยปรับปรุง เปลี่ยนแปลงและแบ่งรายวิชาต่างๆออกเป็น 3 กลุ่มรายวิชา ได้แก่ กลุ่มประวัติศาสตร์ไทย-ท้องถิ่น กลุ่มประวัติศาสตร์เอเชีย และกลุ่มประวัติศาสตร์ตะวันตก โดยเพิ่มการเรียนการสอนเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ท้องถิ่นมากขึ้น เช่น รายวิชาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นที่เน้นแนวคิดและวิธีการ ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นภูมิภาคต่างๆ เช่น ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นภาคเหนือ ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นภาคใต้ ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นภาคอีสานและประวัติศาสตร์ท้องถิ่นภาคกลาง ตลอดจนรายวิชาประวัติศาสตร์กรุงเทพฯกับการท่องเที่ยวที่ใช้แนวทางศึกษาแบบประวัติศาสตร์ท้องถิ่น
นอกจากนี้หมวดวิชาฯ ยังเล็งเห็นความก้าวหน้าและประโยชน์ของการนำความรู้ประวัติศาสตร์ไทยและประวัติศาสตร์ท้องถิ่นไปประยุกต์ใช้ จึงได้เปิดรายวิชาเพิ่มเติม ได้แก่ การเขียนสารคดีประวัติศาสตร์ และการเขียนคู่มือการท่องเที่ยว
ทศวรรษที่สี่ : พ.ศ. 2551-ถึงปัจจุบัน (2564) ยุคแห่งการต่อยอด
ในการปรับปรุงหลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต ฉบับ พ.ศ. 2554 ที่ต่อเนื่องมาจนถึงทศวรรษที่สี่ ถึงจะมีการเพิ่มการเรียนการสอนประวัติศาสตร์ท้องถิ่นมากขึ้น แต่การเรียนการสอนโดยทั่วไปยังคงให้ความสำคัญกับรายวิชาในกลุ่มต่างๆ ทั้ง 3 กลุ่ม เท่ากัน ซึ่งได้แก่ กลุ่มประวัติศาสตร์ไทย-ท้องถิ่น กลุ่มประวัติศาสตร์เอเชีย และกลุ่มประวัติศาสตร์ตะวันตก เพื่อเอื้อประโยชน์ให้นักศึกษาวิชาโทที่มาจากวิชาเอกหลากหลายสาขาสามารถเลือกศึกษาได้ได้ตามความสนใจ และสามารถศึกษามีความรู้รอบด้าน
อย่างไรก็ตามเดิมหมวดวิชาประวัติศาสตร์มีวิชาบังคับ 2 รายวิชาสำหรับนักศึกษาวิชาโทประวัติศาสตร์ คือ ประวัติศาสตร์ไทยโบราณ และประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ต่อมายกเลิกวิชาประวัติศาสตร์ไทยโบราณ จึงเหลือแต่วิชาบังคับเพียงรายวิชาเดียว คือ วิชาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น
อย่างไรก็ตามปัจจุบันกระแสการเปลี่ยนแปลงที่ส่งผลกระทบต่อชุมชนและสังคมอย่างรวดเร็วทั้งทางเศรษฐกิจและวัฒนธรรม การศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นกำลังได้รับความสนใจและเป็นช่องทางหนึ่งที่สามารถเสริมสร้างพลังและความเข้มแข็งให้กับชุมชนและสามารถนำไปประยุกต์ใช้เพื่อจัดการทรัพยากรทางวัฒนธรรม โดยเฉพาะการพัฒนาชุมชน การจัดการพิพิธภัณฑ์ และการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนและสร้างสรรค์ หมวดวิชาฯ จึงมีแผนงานที่จะเปิดหลักสูตรวิชาเอกประวัติศาสตร์ท้องถิ่นในระดับปริญญาตรีของคณะโบราณคดีใน พ.ศ. 2559 เพื่อรองรับผู้ที่สนใจการเรียนรู้ท้องถิ่น ที่มุ่งเน้นการศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นอย่างเข้าถึง เข้าใจความหลากหลาย และสามารถนำไปประยุกต์ใช้ แต่การเรียนประวัติศาสตร์ท้องถิ่นเป็นสาขาวิชาเอกนั้นจำเป็นต้องได้รับการเน้นเป็นการเรียนให้รอบรู้โดยต้องศึกษาและเข้าใจประวัติศาสตร์เอเชียและประวัติศาสตร์ตะวันตกด้วย
พ.ศ. 2558 หมวดวิชาประวัติศาสตร์จัดทำหลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น หลักสูตรใหม่ พ.ศ.2559 หมวดวิชาประวัติศาสตร์ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร และเริ่มดำเนินการเปิดใช้หลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น (หลักสูตรใหม่ พ.ศ. 2559) ตั้งแต่ ปีการศึกษา 2559 ถึง ปีการศึกษา 2563
สรุป หมวดวิชาประวัติศาสตร์ได้ก่อตั้งและเปิดการเรียนการสอนวิชาโทประวัติศาสตร์ของคณะโบราณคดีมาเป็นเวลาเกือบ 40 ปีด้วยการพัฒนาหลักสูตรที่เริ่มจากการสอนวิชาประวัติศาสตร์ไทย สากลและเอเชีย ในช่วง 10 ปีที่ผ่านมานี้หมวดวิชาฯ ได้ปรับการเรียนการสอนมาเน้นประวัติศาสตร์ไทยและประวัติศาสตร์ท้องถิ่นมากขึ้น และพัฒนาหลักสูตรเป็นหลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต วิชาเอกสาขาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นขึ้นใน พ.ศ. 2559 ตลอดระยะเวลาสี่ทศวรรษ หมวดวิชามีพัฒนาการและการเปลี่ยนแปลงมาโดยลำดับ ด้วยภารกิจทั้งการเรียนการสอน การศึกษาวิจัย การให้บริการทางวิชาการแก่ชุมชน และการทำนุบำรุง ศิลปวัฒนธรรม ต่อมา พ.ศ. 2563 หมวดวิชาประวัติศาสตร์ได้ปรับปรุงหลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น (หลักสูตรปรับปรุง พ.ศ.2564) สำหรับการจัดการเรียนการสอน ในปีการศึกษา 2564 ต่อไป
ปัจจุบันหมวดวิชาประวัติศาสตร์มีอาจารย์ประจำหมวดวิชาประวัติศาสตร์ 4 คน ทำหน้าที่รับผิดชอบสอนในรายวิชาเอกประวัติศาสตร์ท้องถิ่น รวมถึงการมีบทบาทในการให้บริการวิชาการและการบำรุงศิลปวัฒนธรรม รวมทั้งการค้นคว้าวิจัยเพื่อความก้าวหน้าพัฒนางานวิชาการด้านประวัติศาสตร์ท้องถิ่น